Yetkili Müesseselerde Döviz ve Altın Alım Satımında Belge Düzeni
Yetkili müesseseler; Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da ‘Bakanlıkça tesbit edilen usul ve esaslar çerçevesinde dövize ilişkin işlemler yapmasına izin verilen ve kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemler de yapabilen anonim şirketleri’ olarak tanımlanmıştır.
Bu yazıda yetkili müesseselerin döviz ve kıymetli maden alım ve satımında vergi ve kambiyo mevzuatı uyarınca düzenlemesi zorunlu alım-satım belgeleri ve belge düzeni konu edilmiştir.
Yetkili Müesseselerin döviz ve altın alım satımında düzenleyeceği belgeler; Döviz Alım Belgesi, Döviz Satım Belgesi, E-Döviz Alım Belgesi, E-Döviz Satım Belgesi, Kıymetli Maden Alım Belgesi, Kıymetli Maden Satım Belgesi, Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi, Döviz ve Kıymetli Maden Satım Belgesi, E-Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi ile E-Döviz ve Kıymetli Maden Satım Belgesi olarak değişim ve gelişme göstermiştir.
Döviz Alım ve Satım Belgeleri
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun Mükerrer 242 ve 257 nci maddelerinin Hazine ve Maliye Bakanlığına vermiş olduğu yetkiler çerçevesinde Bakanlık, ticari defter ve belgelere ilişkin olarak farklı usul ve esaslar belirlemeye yetkili kılınmıştır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun ispat edici kağıtlar başlıklı 227. maddesinde, bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait kayıtların tevsikinin zorunlu olduğu hükme bağlanmıştır.
Bu hükme göre, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararda tanımlanan yetkili müesseseler, yaptıkları bütün muameleleri belgelendirmek zorundadırlar. 32 Sayılı Karar madde 23 ile yetkili müesseselere döviz alış ve satışlarında döviz alım ve satım belgesi düzenleme zorunluluğu getirilmiş ve bu belgelerle ilgili olarak şekle, usule ve esasa ilişkin hususların Merkez Bankası’nca belirlenmesi öngörülmüştür.
| Döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgeleri Madde 23 – (Değişik: 30.12.2006 – 2006/11472 – BKK/12. md.) Bu Karara ilişkin işlemlerde bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlar tarafından döviz alım satım belgeleri ile Türk parası transfer belgeleri düzenlenir ve bu belgelerle ilgili usul ve esaslar Merkez Bankasınca belirlenir. |
Belgelendirmede usul ve esaslar Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nın 2008-32/34 Sayılı Tebliğine İlişkin Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının I-M sayılı Genelgesi madde 46 ve madde 47’de açıklanmıştır.
| Döviz Alım ve Satım Belgeleri ile Türk Parası Transfer Belgesi Madde 46– Türkiye’de faaliyette bulunan bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlar tüm efektif ve döviz alımlarında bu Genelgenin ekinde yer alan ek-1’e, tüm efektif ve döviz satımlarında ek-2’ye ve yurt dışına yapılacak Türk parası transferlerinde ek-3’e uygun olarak düzenleyecekleri döviz alım, döviz satım ve Türk parası transfer belgelerini ihtiyaçları dahilinde bastıracaklardır. Döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgelerinin düzenlenmesinde elektronik makinalar ve bilgisayar kullanılması mümkündür. Döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgeleri üzerindeki bilgilerin değişmesi halinde yeni belge düzenlenerek üzerine değişiklik sonucu yeniden düzenlendiğini belirten bir ibare konulacak ve eski belge yenisine iliştirilecektir. Döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgesi iki nüsha olarak düzenlenecektir. Bu belgelerin, düzenleyen kuruluşlarda kalacak olan ikinci nüshaları üzerinden işlem yapılmaz. Döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgeleri istenen renk ve boyutta bastırılabilir. Söz konusu belgelerde banka, yetkili müessese, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşu ve aracı kurum adı ve amblemi bulunabilir. Madde 47- Bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlar düzenledikleri döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgelerinin birinci nüshalarını ilgiliye verecekler, ikinci nüshalarını kendi nezdlerinde on yıl süreyle saklayacaklardır. Belgelerin kaybedilmesi halinde ilgilinin belgenin kaybedildiğine ilişkin beyanına istinaden ikinci nüshadan belge sureti düzenlenecektir. |
Yukarıda belirtilen Merkez Bankası Genelgesiyle yetkili müesseseler tarafından kullanılması öngörülen belgelerin, aşağıda belirlenen şartları taşımaları kaydıyla 226 Seri No’lu VUK Genel Tebliğ ile 1/5/1994 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere düzenlenmesi zorunlu belgeler kapsamına alınması uygun görülmüş; bu belgelerle ilgili olarak aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır.
| 226 Seri No’lu VUK Genel Tebliği Yetkili müesseseler döviz alış ve satışlarında Vergi Usul Kanunu uyarınca, aşağıda belirlenen bilgileri taşıyan döviz alım ve satım belgelerini düzenlemek ve kullanmak zorundadırlar. Düzenlenecek döviz alım ve döviz satım belgelerinde, T.C. Merkez Bankasınca yayımlanan Genelgelere göre bulunması zorunluluğu getirilen bilgilere ilave olarak, belgeyi düzenleyen yetkili müessesenin iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarasının da bulunması zorunludur. Döviz alım ve satım belgeleri en az iki örnek olarak düzenlenecektir. Bu belgelerin ikiden fazla örnek olarak düzenlenmesi halinde her birinin kaçıncı olduğu belirtilecektir. Döviz alım ve satım belgelerinin yukarıda sayılan bilgileri taşıması şartıyla bilgisayar kullanmak suretiyle düzenlenmesi de mümkün bulunmaktadır. Döviz alım ve satım belgeleri, (Bilgisayarla düzenlenenler dahil) defterdarlıklarla anlaşması bulunan matbaalara bastırılmak veya noterlere tasdik ettirilmek suretiyle kullanılacak ve bu belgelerde belirli bir ölçü aranılmayacaktır. Matbaa işletmecileri, noterler ve yetkili müesseseler; döviz alım ve satım belgelerinin basımında, Vergi Usul Kanunu uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik hükümleri ve bu konuda Bakanlıkça belirlenmiş olan diğer esaslara uyacaklardır. Döviz alım ve satım belgelerinin yukarıda belirtilen şartlara uygun olarak düzenlenmediğinin, kullanılmadığının, bulundurulmadığının veya gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin tespiti halinde, her bir belge için Vergi Usul Kanununun 353 üncü maddesinin 2 numaralı bendi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Bu Genel Tebliğ hükümleri 1 Mayıs 1994 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer. |
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara İlişkin 2018/32-45 sayılı Tebliğ’in ‘Hesap ve belge düzeni’ başlıklı 20. Maddesi 1/b bendinde yetkili müesseselerin her bir işlem itibarıyla döviz, TL veya kıymetli maden kabul edildiği anda ilgisine göre DAB, DSB, Kıymetli Maden Alım Belgesi, Kıymetli Maden Satım Belgesi, Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi veya Döviz ve Kıymetli Maden Satım Belgesi düzenlemek zorunda olduğu belirtilmiştir.
| Hesap ve belge düzeni MADDE 20 – (1) Yetkili müesseseler; a) 6102 sayılı Kanun ve 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre işletmenin ihtiyacına uygun birinci sınıf tacirlerin tutmak zorunda oldukları defter ve kayıtları tutmak, b) (Değişik:RG-12/10/2021-31626) Her bir işlem itibarıyla döviz, TL veya kıymetli maden kabul edildiği anda ilgisine göre DAB, DSB, Kıymetli Maden Alım Belgesi, Kıymetli Maden Satım Belgesi, Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi veya Döviz ve Kıymetli Maden Satım Belgesi düzenlemek, c) Faaliyet konuları ile ilgili olarak ilgili mevzuatta düzenlenmesi zorunlu olan diğer belgeleri düzenlemek ve gerekli kayıtları usulüne uygun şekilde tutmak (Ek ibare:RG-12/10/2021-31626) ve düzenlenen belgeler ile tutulan kayıtları en az 5 yıl süreyle saklamak, zorundadır. |
- 1- e-Döviz Alım-Satım Belgesi
19.10.2019 tarihinde yayınlanan 509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (526 No.lu Tebliğ ile değişen hali)’nin “IV.10. e-Döviz Alım-Satım Belgesi Uygulaması” başlıklı bölümünde e-Döviz Alım-Satım Belgesi uygulaması aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.
‘e-Döviz Alım-Satım Belgesi uygulaması, döviz alım ve satım faaliyetinde bulunan yetkili müesseseler dahil olmak üzere ilgili mevzuat gereğince döviz alım-satım belgesi düzenleyebilen tüm mükellefler tarafından kağıt ortamda düzenlemekte olan Döviz Alım Belgesi ve Döviz Satım Belgesi’nin, elektronik ortamda düzenlenmesi, muhatabına talebi doğrultusunda elektronik veya kağıt ortamda iletilebilmesi, elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilebilmesine imkan veren uygulamadır’ 30.09.2021 tarihinde Başkanlıkca yayınlanan ‘Yetkili Müesseselerce Düzenlenen Döviz Alım Ve Döviz Satım Belgelerinin Elektronik Döviz Alım ve Satım Belgesi Olarak Düzenleme Zorunluluğu Getirilmesi Hakkında Duyuru’ ile Döviz alım ve satım faaliyetinde bulunan yetkili müesseselere 1.1.2022 tarihinden itibaren düzenleyecekleri döviz alım ve döviz satım belgelerini “e-Döviz Alım Belgesi” ve “e-Döviz Satım Belgesi” olarak düzenlemeleri zorunluluğu getirilmiştir. Söz konusu düzenlemeler çerçevesinde e-Döviz Alım/Satım Belgesine ilişkin teknik detayların açıklandığı “e-Döviz Alım-Satım Belgesi Teknik Kılavuzu” da Başkanlıkca 29.09.2021 tarihinde ebelge.gib.gov.tr internet sitesinde yayınlanmıştır.
e-Döviz alım satım belgesinde bulunması gereken şu şekilde sıralanmaktadır;
• Döviz Alım/Satım Belgesini Düzenleyen Banka ya da Yetkili Müessese Bilgileri,
• Döviz Alım/Satım Belgesine konu dövizi alan/satan taraf bilgileri,
• Ödeme işlem yöntemi,
• Döviz Kuru
• Vergiler, döviz kalem ve Toplam Tutarlara ilişkin bilgiler
• Döviz alım satım belgesinin seri ve sıra numaraları,
• Satılan dövizin resmi kayıt bilgileri,
• Düzenleme Tarihi
- 2- Kıymetli Maden Alım/Satım Belgesi
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara İlişkin 2006-32/32 No.lu Tebliğ ile yetkili müesseselere; Kıymetli Madenler Borsasına üye olmak kaydıyla, ilgili yönetmelik ve mevzuat hükümleri çerçevesinde işlenmemiş kıymetli madenler ile barlar veya külçeler halindeki işlenmiş kıymetli madenlerin ithalini, ihracını ve söz konusu Borsada sürdürülmekte olan kıymetli madenlere ilişkin işlemleri yapma ve Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından üretilen basılı altınlar (milli ziynet, meskük vb.) ile bir kilogramdan küçük külçe şeklindeki standart altınların alım satımını yapma yetkisi verilmiştir
379 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 32 Sayılı Karara İlişkin 2006-32/32 No.lu Tebliğ ile kendilerine kıymetli maden alım/satım yapma yetkisi verilen yetkili müesseselere; 1/3/2008 tarihinden geçerli olmak üzere, kıymetli maden alımında “Kıymetli Maden Alım Belgesi”, satımında da “Kıymetli Maden Satım Belgesi” düzenleme zorunluluğu getirilmiş ve bu belgelerin Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi gereken belgeler kapsamına alınması uygun görülmüştür.
379 sıra numaralı VUK tebliğinde Kıymetli Maden Alım/Satım Belgeleri ile ilgili aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır.
| 379 Seri No’lu VUK Genel Tebliği Birer örneği Tebliğ ekinde bulunan (EK: 1, 2) Kıymetli Maden Alım/Satım Belgelerinde; düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası, belgeyi düzenleyen yetkili müessesenin iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, kıymetli madeni alan/satan kişinin veya kuruluşun adı-soyadı/unvanı ve vergi kimlik numarası, kıymetli madenin cinsi, fiyatı, miktarı, tutarı ve bu tutara isabet eden katma değer vergisinin bulunması zorunludur. Kıymetli Maden Alım/Satım Belgeleri en az bir asıl bir örnek olarak düzenlenecek ve aslı, kıymetli maden alan ya da satan kişiye verilecektir. Bu belgelerin ikiden fazla örnek olarak düzenlenmesi halinde her birinin kaçıncı örnek olduğu belirtilecektir. Yukarıda sayılan bilgileri taşıması şartıyla belgelerin bilgisayar kullanmak suretiyle düzenlenmesi de mümkün bulunmaktadır. Bilgisayarla düzenlenenler de dahil olmak üzere anılan belgeler, vergi dairesi başkanlıklarıyla veya defterdarlıklarla anlaşması bulunan matbaalara bastırılmak ya da noterlere tasdik ettirilmek suretiyle kullanılacak ve belgelerde belirli bir ebat aranılmayacaktır. |
Kıymetli Madenler Borsası Aracı Kuruluşlarının Faaliyet Esasları İle Kıymetli Madenler Aracı Kurumlarının Kuruluşu Hakkında Yönetmelik’in Defter, kayıt ve belge düzeni başlıklı 14. Maddesi 1/b bendinde; Borsa üyesi yetkili müesseselerin her bir işlem itibariyle Kıymetli Maden Alım Belgesi veya Kıymetli Maden Satım Belgesi düzenlemek zorunda olduğu belirtilmiştir.
| Defter, kayıt ve belge düzeni MADDE 14 – (Değişik:RG-23/2/2023-32113) (1) Borsa üyesi kıymetli madenler aracı kurumları, yetkili müesseseler, kıymetli maden üretimi veya ticareti ile iştigal eden anonim şirketler ile yurt dışında yerleşik şirketlerin Türkiye’deki şubeleri; a) 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve Borsa düzenlemeleri ile iç kontrol sistemi çerçevesinde, işletmenin ihtiyacına uygun birinci sınıf tacirlerin tutmak zorunda oldukları defter ve kayıtları tutmak, belgeleri düzenlemek, b) Her bir işlem itibarıyla Kıymetli Maden Alım Belgesi veya Kıymetli Maden Satım Belgesi düzenlemek, c) Aracılık faaliyetlerine ilişkin muhasebe kayıt, belge ve işlemlerinde Borsa tarafından belirlenen düzenlemelere uymak, ç) Faaliyet konuları ile ilgili olarak ilgili mevzuatta düzenlenmesi zorunlu olan diğer belgeleri düzenlemek ve gerekli kayıtları usulüne uygun şekilde tutmak ve düzenlenen belgeler ile tutulan kayıtları en az 5 yıl süreyle saklamak, zorundadır. |
Kıymetli madenin vergi mükellefi olmayan vatandaşlardan alınması ile bankalardan, yetkili müesseselerden, kuyumculardan veya darphaneden satın alınması halinde “Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi” veya “Kıymetli Maden Alım Belgesi” düzenlenmesi gerekmektedir.
Satın alınan kıymetli madenler için satıcıların verdikleri belgeler dışında yetkili müesseselerce de “Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi” veya “Kıymetli Maden Alım Belgesi” düzenlenmesi gerekmektedir.
Kıymetli Maden Alım Satım Belgelerinin en az bir asıl ve bir örnek olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Belgenin aslı, kıymetli maden alan veya satan kişiye verilir. Bu belgelerin ikiden fazla örnek olarak düzenlenmesi durumunda her birinin kaçıncı örnek olduğunun belirtilmesi gerekmektedir. Kıymetli Maden Alım ve Satım Belgelerinde aşağıdaki bilgilerin bulunması zorunludur.
• Düzenlenme tarihi,
• Seri ve sıra numarası,
• Belgeyi düzenleyen yetkili müessesenin iş adresi, vergi dairesi ve vergi kimlik numarası,
• Kıymetli madeni alan, satan kişinin veya kuruluşun adı-soyadı, unvanı, vergi kimlik numarası,
• Kıymetli madenin cinsi, fiyatı, miktarı, tutarı,
• Katma Değer Vergisi
- 3- Döviz ve Kıymetli Maden Alım/Satım Belgesi
Yetkili müesseselerce döviz alım veya satımında döviz alım ve satım belgesi düzenlemesinin yanı sıra, kıymetli maden alım veya satımı yapılırken ayrıca kıymetli maden alım ve satım belgesi düzenlenmesinin; iş yükünü artırdığı, zaman kaybına ve belge israfına yol açtığı yönünde talepler üzerine Bakanlık 385 Seri No’lu VUK Genel Tebliğ ile de; mükelleflerin faaliyetlerini aksatmadan yürütmelerini sağlamak ve uygulamayı kolaylaştırmak amacıyla, anılan belgelerin döviz alım/satım belgesi ve kıymetli maden alım/satım belgesi olarak ayrı belgeler olarak değil, isteyen mükellefler tarafından döviz ve kıymetli maden alımında “Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi“, satımında da “Döviz ve Kıymetli Maden Satım Belgesi” adı altında tek belge olarak düzenlenmesi imkanı getirilmektedir.
Mükellefler, faaliyetleriyle ilgili olarak 1/9/2008 tarihinden itibaren “Döviz ve Kıymetli Maden Alım/Satım Belgesi” düzenlemelerinin yanı sıra, bundan böyle döviz alım/satım belgesi ve kıymetli maden alım/satım belgesini ayrı ayrı da düzenleyebileceklerdir.
- 4- e-Döviz ve Kıymetli Maden Alım-Satım Belgesi
509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (535 No.lu Tebliğ ile değişen hali)’nin “IV.10. e-Döviz Alım-Satım Belgesi Uygulaması” başlıklı bölümünün; “IV.10.1. Genel Olarak” alt başlıklı bölümünde; “e-Döviz Alım-Satım Belgesi uygulaması, döviz alım ve satım faaliyetinde bulunan yetkili müesseseler dahil olmak üzere ilgili mevzuat gereğince döviz alım-satım belgesi düzenleyebilen tüm mükellefler tarafından kağıt ortamda düzenlemekte olan Döviz Alım Belgesi ve Döviz Satım Belgesi’nin, elektronik ortamda düzenlenmesi, muhatabına talebi doğrultusunda elektronik veya kağıt ortamda iletilebilmesi, elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilebilmesine imkan veren uygulamadır.
Bu uygulama, birinci fıkrada belirtilen mükelleflerden, aynı zamanda ilgili mevzuat dahilinde kıymetli maden alım/satım yapma yetkisi de bulunanlar bakımından, döviz ve kıymetli maden alım/satım işlemlerinde 385 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında tek belge olarak düzenlenebilen “Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi” ile “Döviz ve Kıymetli Maden Satım Belgesi”ni de kapsamaktadır. Bu Tebliğde düzenlenen e-Döviz Alım/Satım Belgesi ile e-Döviz ve Kıymetli Maden Alım/Satım Belgesi, yeni belge türleri olmayıp, kâğıt ortamdaki “Döviz Alım/Satım” ve birinci fıkradaki mükellefler tarafından düzenlenen “Döviz ve Kıymetli Maden Alım/Satım” belgeleri ile aynı hukuki niteliklere sahiptir.” açıklamalarına yer verilmiştir.
Söz konusu düzenleme çerçevesinde e-Döviz ve Kıymetli Maden Alım/Satım Belgesine ilişkin teknik detayların açıklandığı “e-Döviz ve Kıymetli Maden Alım-Satım Belgesi Teknik Kılavuzu” Başkanlıkca 31.01.2023 tarihinde ebelge.gib.gov.tr internet sitesinde yayınlanmıştır.
31.01.2023 tarihinde yayınlanan ‘Yetkili Müesselerce Düzenlenen Kıymetli Maden Alım ve Satım Belgelerinin Elektronik Döviz ve Kıymetli Maden Alım ve Satım Belgesi Olarak Düzenleme Zorunluluğu Getirilmesi Hakkında Duyuru’ ile 01.05.2023 tarihi itibariyle düzenleyecekleri belgeleri “e-Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi” ve “eDöviz ve Kıymetli Maden Satım Belgesi” olarak düzenlemeleri zorunlu hale gelmiştir.
5- e-İrsaliye
509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile belirli sektör ve mükellef gruplarına e-İrsaliye uygulamasına geçme zorunluluğu getirilmiştir. E-İrsaliye uygulaması, kağıt ortamda düzenlenmekte olan “sevk irsaliyesi” nin elektronik ortamda düzenlenmesi, elektronik ortamda iletilmesi, muhafaza ve ibraz edilmesine ilişkin düzenlemeleri kapsayan uygulamadır.
İlgili düzenleme kapsamında sayılan mükellefler 01.07.2020 tarihine kadar e-İrsaliye uygulamasına geçmek ve bu tarihten itibaren (bu tarih dâhil) düzenleyecekleri irsaliye belgelerini e-İrsaliye olarak düzenlemek zorundadır.
E-Fatura uygulamasına kayıtlı olan ve 2018 veya müteakip hesap dönemleri brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı) 25 Milyon TL ve üzeri olan’ mükellefler e-irsaliye düzenlemekle yükümlüdür.
E-Döviz alım- satım belgesi kullanımı zorunlu olan mükellefler aynı zamanda E-Fatura mükellefi olmak zorundadır. Her döviz alım- satım işlemi için ayrı E-Belge düzenlenmesi zorunludur.
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara İlişkin 2018/32-45 sayılı Tebliğ’in ‘Hesap ve belge düzeni’ başlıklı 20. Maddesi 4. fıkrasında yetkili müesseseler tarafından müşterilerle işyerinde gerçekleştirilen fiziki teslimler dışında kalan tüm kasa giriş ve çıkışlarının sevk irsaliyesi ve benzeri belgelerle giriş çıkış anında kayıt altına almasının zorunda olduğu belirtilmiştir.
| Hesap ve belge düzeni MADDE 20 – (1) Yetkili müesseseler; (4) (Ek:RG-12/10/2021-31626) Yetkili müesseseler tarafından müşterilerle iş yerinde gerçekleştirilen fiziki teslimler dışında kalan tüm kasa giriş ve çıkışlarının sevk irsaliyesi ve benzeri belgelerle giriş ve çıkış anında kayıt altına alınması zorunludur. |
E-İrsaliyenin aynı matbu sevk irsaliyesinde olduğu gibi malı taşıyan ya da taşıttıran tarafından düzenlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda malın satıcı tarafından taşındığı ya da taşıttırıldığı durumda satıcı, alıcı tarafından taşındığı ya da taşıttırıldığı durumda alıcı tarafından e-İrsaliye düzenlenecektir. Bununla birlikte malın bir kargo ya da lojistik firması uhdesinde bulunan depolardan sevk edildiği durumlarda, e-İrsaliye malı taşıyan lojistik firması tarafından da düzenlenebilecektir.
Örneğin yetkili müesseselerin iş yerinden banka hesaplarına döviz ve altın fiziki teslimlerinde e-irsaliye düzenlemeleri gerekmektedir.
6- Perakende Satış Vesikası ve Ödeme Kaydedici Cihaz (Yazar Kasa) Fişleri
VUK 233. Maddeye göre Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışları ve yaptıkları işlerin bedelleri perakende satış vesikaları ile tevsik olunur.
4 Ocak 2020 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 514 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğiyle, Kuyumculuk, sarraflık ve mücevheratçılık gibi işlenmiş kıymetli maden ve kıymetli taş alım satımında bulunan mükelleflerce gerçekleştirilen işlenmiş kıymetli maden ve kıymetli taşlar ile bunlardan mamul eşya satışları bakımından 213 sayılı Kanunun 232 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan fatura düzenleme mecburiyetine ilişkin haddin, mezkûr fıkrada yer alan ve işlemin gerçekleştiği yıla ait olan haddin 3 katı olarak uygulanması uygun görülmüştür. Fatura düzenleme sınırı 6.900 TL’dir, ilgili düzenleme kapsamında sayılan mükellefler için bu sınır 20.700 TL olarak uygulanacaktır.(2024 Yılı İçin)
Mezkur tebliğin 4. Maddesinin 2. Fıkrası ‘Birinci fıkrada belirtilen düzenlemenin, söz konusu malların satışını 379, 385 ve 424 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde açıklandığı şekilde tevsik etmek zorunda olanların bu kapsamda düzenlemek zorunda oldukları belgelere bir etkisi bulunmamaktadır.’ hükmü ve kambiyo mevzuatı çerçevesinde Yetkili müesseselerin kıymetli maden alım satımında perakende satış vesikalarını düzenlemesi mümkün değildir.
SONUÇ
Yetkili müesseseler özelinde vergi ve kambiyo mevzuatı çerçevesinde döviz ve kıymetli maden alım satımında belge düzeni tarihi geçmişi ile konu edilmiştir.
Yetkili müesseseler satın alınan ve satılan döviz ve kıymetli madenler için işlemin karşı tarafı kurumca belge düzenlense dahi her bir işlem karşılığında belge düzenlemek zorundadır.
Yetkili müesseselerin DAB, DSB, Kıymetli Maden Alım Belgesi, Kıymetli Maden Satım Belgesi, Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi veya Döviz ve Kıymetli Maden Satım Belgesi düzenlememesi durumunda, düzenlenmeyen her bir belge için 1567 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca yasal işlem başlatılır. (2023 Yılı İçin Alt Sınır: 31.680 Türk Lirası). Döviz alım ve satım belgelerinin VUK hükümlerine uygun olarak düzenlenmediğinin, kullanılmadığının, bulundurulmadığının veya gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin tespiti halinde, her bir belge için Vergi Usul Kanununun 353 üncü maddesinin 2 numaralı bendi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
| Kaynaklar 32 sayılı Karar Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının I-M sayılı Genelgesi 226 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği 509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (526 No.lu Tebliğ ile değişen hali) Yetkili Müesseselerce Düzenlenen Döviz Alım Ve Döviz Satım Belgelerinin Elektronik Döviz Alım ve Satım Belgesi Olarak Düzenleme Zorunluluğu Getirilmesi Hakkında 30.09.2021 Tarihli Duyuru 379 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği 385 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği Yetkili Müesseselerce Düzenlenen Kıymetli Maden Alım Ve Satım Belgelerinin Elektronik Döviz Ve Kıymetli Maden Alım Ve Satım Belgesi Olarak Düzenleme Zorunluluğu Getirilmesi Hakkında 31.01.2023 Tarihli Duyuru Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara İlişkin 2018/32-45 sayılı Tebliğ Kıymetli Madenler Borsası Aracı Kuruluşlarının Faaliyet Esasları İle Kıymetli Madenler Aracı Kurumlarının Kuruluşu Hakkında Yönetmelik |
